Uitspraak Europees Hof over UBO-register: hoe nu verder?

Op 22 november 2022 deed het Hof van Justitie van de Europese Unie (hierna: het Hof) een prejudiciële uitspraak over het Luxemburgse UBO-register. Deze uitspraak schrapt de verplichte openbaarmaking van bepaalde data met betrekking tot uiteindelijke begunstigden (UBO's) van vennootschappen en andere legal entiteiten. Dit geldt niet alleen voor het "gewone" UBO-register voor legal entiteiten, maar ook voor het UBO-register voor trusts en soortgelijke legal regelingen (hierna: UBO-register trusts). Welke directe gevolgen heeft deze uitspraak voor Wwft instellingen in Nederland?

Wat stond er ter discussie?

De uitspraak van het Hof draait om de vraag of het feit dat iedereen toegang kan krijgen tot de informatie in het UBO-register niet in strijd is met Europese grondrechten. Sinds de invoering van de Vijfde Anti-witwasrichtlijn ("AMLD5") is het aantal personen aan wie lidstaten toegang moeten verlenen tot informatie in het UBO-register uitgebreid. Voorheen was de toegang tot het UBO-register beperkt tot:

• Bevoegde autoriteiten en Financial Intelligence Units (FIUs);
• Wwft instellingen; en
• Personen en organisaties die een legitiem belang kunnen aantonen.

Dit hield in dat deze personen en organisaties toegang kregen tot de naam, geboortemaand, geboortejaar, nationaliteit, staat van verblijf en de aard en omvang van het economisch belang van de UBO. Met de invoering van AMLD5 werd de toegang tot deze informatie uitgebreid naar ieder lid van de bevolking. Kortom, iedereen (met of zonder legitiem belang) heeft recht op toegang tot deze informatie.

Wat is de uitspraak van het Hof?

In deze case voerde de aanvrager aan dat de toegang van het publiek tot informatie uit het UBO-register onevenredige risico's met zich meebrengt voor UBO's (en hun gezinnen of familieleden). Hierbij valt te denken aan risk van fraude, ontvoering, chantage, afpersing, pesterijen, geweld of intimidatie. De openbaarmaking van deze informatie is volgens de partij in strijd met de artikelen 7 en 8 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie ("Handvest"). Deze artikelen hebben betrekking op het recht op bescherming van het privéleven en het familie- en gezinsleven en het recht op bescherming van persoonsgegevens data. De Luxemburgse rechtbank besloot deze kwestie voor te leggen aan het Hof.

Bij de beantwoording van deze vraag geeft het Hof aan dat het doel van de openbaarmaking van de gegevens van UBO’s een zeker algemeen belang nastreeft. Namelijk het voorkomen van witwassen en terrorismefinanciering door meer transparantie te creëren. Het nastreven van een algemeen belang kan zelfs ernstige inmenging van in het Handvest erkende grondrechten rechtvaardigen. Toch is het Hof van mening dat in dit geval de inmenging van grondrechten door de wijziging in AMLD5 te ver gaat. Het Hof oordeelde namelijk dat deze inmenging verder gaat dan hetgeen wat strikt noodzakelijk is en daarmee een onevenredige inbreuk maakt op deze grondrechten.

Wat zijn de gevolgen voor de Nederlandse praktijk legal ?

Uit de uitspraak van het Hof blijkt dat het betreffende deel van AMLD5 ongeldig is. Dit betekent dat lidstaten er nu voor moeten zorgen dat deze informatie weer alleen toegankelijk is voor personen en organisaties die een legitiem belang kunnen aantonen. Hoe lidstaten dit precies doen is aan hen.

In Nederland is het momenteel niet mogelijk om informatie uit het UBO-register te halen. De toegang is voor alle instanties en organisaties gesloten. Dit betekent niet dat organisaties in Nederland zijn vrijgesteld van de verplichting om hun UBO’s in te voeren. Deze registratieplicht is door het Hof bevestigd en blijft dus gelden. Deze registratieplicht geldt sinds 1 november 2022 ook voor trusts en fondsen voor gemene rekening (FGR). Deze partijen moeten uiterlijk 1 april 2023 aan hun registratieplicht hebben voldaan.

Wat verandert er?

Het is echter niet de bedoeling dat het UBO-register gesloten blijft. De Nederlandse wetgever heeft aangegeven verschillende wijzigingen te gaan doorvoeren. Hierdoor moeten instanties en organisaties gedeeltelijk weer toegang krijgen tot het UBO-register. De voorgestelde wijzigingen per 20 januari 2023 zijn als volgt:

Het verstrekken van informatie aan bevoegde autoriteiten en de FIE.
Dit wordt zo snel mogelijk hersteld. Dit geldt voor overheidsinstanties met taken op het gebied van de bestrijding van witwassen en de financiering van terrorisme, belastingdiensten, toezichthouders en het Openbaar Ministerie.

De informatieverstekking aan personen en organisaties die een legitiem belang kunnen aantonen
Deze wijziging zal voorlopig nog even op zich laten wachten. De Nederlandse wetgever geeft aan dat zij nog onderzoekt hoe dit moet worden vormgegeven. Het is in de praktijk behoorlijk complex om scherp te stellen wanneer een persoon of organisatie een legitiem belang heeft.

De informatieverstrekking aan Wwft instellingen.
Ook voor deze instellingen zal, volgens de Nederlandse wetgever, de toegang tot het UBO-register zo snel mogelijk weer worden hersteld. Wwft-instellingen zijn namelijk verplicht het UBO-register te raadplegen bij het aangaan van een nieuwe zakelijke relatie en eventuele discrepanties tussen de opgegeven informatie en het UBO-register te melden aan de KVK.

Het volledig naleven van deze verplichtingen is echter niet mogelijk zolang Wwft-instellingen geen toegang hebben tot het UBO-register. Als oplossing heeft de Nederlandse wetgever voorgesteld om terug te vallen op een eerdere regeling, die was opgesteld omdat de KVK niet alle inschrijvingen in het UBO-register tijdig kon verwerken. Dit houdt kort gezegd in dat Wwft-instellingen nu alleen maar hoeven vast te stellen dat een nieuwe zakelijke relatie zich heeft geregistreerd. Dit kan aan de hand van een bevestigingsmail van de KVK, inclusief uitleg van de klant welke UBO-gegevens en onderliggende documentatie daarbij is opgegeven.

Meer weten?

Projective Group helpt je graag met de naleving van financiële wet- en regelgeving. Heeft u vragen over de naleving van de Wwft, of hulp nodig met het kwalificeren van de UBO(‘s)? Neem dan geheel vrijblijvend contact met ons op.